Tarımsal üretimde yeni sistem: Dikey seralar

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütüne (FAO) göre, 2050 yılında dünya nüfusunun üç kat artacağı, aynı zamanda şehirleşmenin de artacağı (kentli nüfus oranın yüzde 80 olacağı) öngörülüyor. Dikey çiftlik sistemleri veya dikey seralar: aynı taban alanında, çok katlı tasarımı ile diğer yetiştirme ortamlarına ve sera sistemlerine göre yaklaşık 8 kat daha fazla yetiştirme alanı sağlıyor. Böylece hem birim alanda verim artıyor hem de artan nüfusun besin ihtiyacı daha sağlıklı ürünlerle karşılanıyor.

DİKEY SERALARDA ORGANİK  ÜRETİM MÜMKÜN

Güvenli, besleyici, lezzetli ve makul fiyatlı ürün yetiştirmeye imkan sağlayan bu modern yöntem, artan nüfusun sağlıklı olarak beslenmesi adına da oldukça stratejik bir öneme sahip. Üreticiler daha yüksek verimli ve daha az atık sayesinde çevreci bir yöntemle ürün elde ederken serada yetiştirilebilir tüm tarım ürünlerini de organik olarak yetiştirme imkanına sahip oluyor. Ayrıca dikey tarımın yaygınlaşması ile gıda fiyatlarının arz düşüşüne bağlı olarak aşırı yükselmesinin önüne geçilebilir ve mevsimsel olarak değişen gıda fiyatlarının azaltılması sağlanabilir.Kırdan kente veya kentten kente mahsul taşıma maliyetlerini azaltıcı,  kuraklık ve sel gibi olumsuz hava şartlarının etkisini asgariye indirebilecek bir sistem olmasının yanında dikey tarım aynı zamanda yakıt, ulaşım ve çevresel maliyetleri düşürme potansiyeline de sahip. 15-20 yıl içerisinde büyük şehirlerimizin etrafında kurulacak bu seralar önemli bir yatırım alanı oluşturabilir.
SERADA KULLANILAN TÜM SİSTEMLER BİLGİSAYAR İLE KONTROL EDİLEBİLİYOR
 Sistemin kurulum maliyetlerinin şimdilik yüksek olması nedeniyle ilk yatırım maliyetlerinin düşürülmesi adına desteklenmesi durumunda dikey tarımın yaygınlaşması sağlanabilir. Bazı ülkelerde dikey çiftlikler (örneğin Güney Kore’de) gıda güvenliğinin sağlanması amacıyla devlet tarafından destekleniyor.Dünya genelindeki dikey çiftlik projeleri genellikle 7 kat olarak planlanıyor. Ayrıca bitkiler bir mekanik ray ile binanın içerisinde sürekli hareket ederek güneş ışığından eşit olarak yararlandırılıyor. Dikey seralar aynı zamanda topraksız tarıma uygun, cocopeat’te (Hindistan cevizi kabuğunun dış hasırı lifinden elde edilen yan ürün) ve su kültüründe (Hydroponic-bitki köklerinin suyun içerisinde olduğu ve ihtiyaçlarını sudan aldığı sistem) bitki yetiştirmeye uygun sistemlerdir. Serada kullanılan tüm sistemler bilgisayarlar ile kontrol edilebiliyor. Ortamın nemi ve sıcaklığı, kullanılan gübre solüsyonu ve diğer değişkenler de bu sistemde otomatik olarak ayarlanabiliyor.
DİKEY ÇİFTLİKLERİN AVANTAJLARI

• Her mevsimde her bitkiyi yetiştirme olanağı sağlıyor. Aynı taban alanı için, çok katlı tasarımı ile diğer yetiştirme ortamlarına ve sera sistemlerine göre yaklaşık 8 kat daha fazla yetiştirme alanı sağlıyor. 
• Yetiştirilmesi düşünülen bitkilerin istekleri bilgisayar veri tabanına işlenerek bilgisayar tarafından sürekli kontrol edilebiliyor.
• İşletme giderleri ve enerji kullanımı düşük olan (İşletme giderlerinde yüzde 30 karlılık sağladığı tespit edilmiştir) bu sistemde optimum ışık kalitesi sağlanabiliyor. LED ışıkla bitkilerin büyüme dönemlerindeki  ışık, ışık süresi ve yoğunluğu bilgisayar yönetim sistemleri ile programlanabiliyor. 
• Traktörler, sulama pompaları ve diğer bahçe ekipmanları kullanılmadığı için daha az çevre kirliliği sağlıyor.
• İşçilik maliyetleri düşük olup el işçiliği sadece dikim, hasat ve ambalajlama için gerekli oluyor. 
• Su kullanımı daha az olan bu sistemde  geleneksel üretimde kullanılan su miktarının  sadece yüzde 10’u kadar su kullanılıyor. Su, sisteme girmeden önce; toz, florür ve ağır metal kirleticiler açısından sterilize ediliyor.
• İlaç kullanımı daha az olan bu sistemde hastalık riski de çok düşük. Optimum hava kalitesi, besin ve mineral kalitesi sağlanabiliyor.
   

DİKEY ÇİFTLİKLERİN DEZAVANTAJLARI

• Kuruluş maliyeti yüksek bir üretim sistemi.
• Dikey çiftlikler tamamen bilgisayar kontrollü bir ortam oluşturularak yönetilir. Bu durum elektrik, ısıtma-soğutma, yakıt vb. bazı giderleri yükseltebiliyor. Enerjideki kayıp seradaki tüm ürünlerin kaybına sebep olabilir.
• Hâlihazırda sadece sınırlı çeşitte kısa sürede hasada gelen sebzeler ve çilek vb. gibi meyveler yetiştiriliyor.
• Sistemin yeni gelişmesi nedeniyle her bitki türü için yeterli yetiştirme bilgisi oluşturulmamıştır. 
• Düşük iş gücü gerektirmesi nedeniyle tarımdaki iş gücünün başka sektörlere kayabileceğinden dolayı eleştirilebilmektedir.
• Doğadaki tozlanma gibi doğal gelişen olaylara müdahale olduğu gerekçesiyle bu sistem eleştirilebilmektedir.
   

BAKANLIK  İLK DİKEY SERAYI NEVŞEHİR’DE KURUYOR 
 Gelişmiş ülkelerde yaygınlaşmaya başlayan dikey seraların ilk örneği Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından Nevşehir’de kurulacak. Kurulacak sera Türkiye’nin ilk jeotermal kaynaklı, ileri teknolojiye sahip ve çok katlı dikey sera olma özelliğini taşıyacak. Tarımda yenilikçi ve ileri teknoloji uygulamalarını üreticilerle buluşturmak, ülkemiz jeotermal kaynaklarını tarımda daha etkin kullanabilmek adına bu projeye imza atan Tarım ve Orman Bakanlığı, Nevşehir’in  Kozaklı ilçesinin zengin jeotermal su kaynağını seralarda kullanacak. İhalesi tamamlanan dikey seranın kurulumunun 2018 yılı sonuna kadar tamamlanması planlıyor. Bin 775 metrekare topraksız alan üzerine kurulacak serada, jeotermal ısıtma yapılacak: doğal soğutma ve güneşlenme sistemleri ile fotosentez lambaları kullanılacak. Led teknolojiye sahip fotosentez lambaları suni güneş ışığı sağlayacak. 5 katlı olarak tasarlanan serada hem dikey  hem de yatay üretim yapabilecek. Yatay sera kısmında domates, biber, patlıcan, hıyar vb. yetiştirilecek olup, çok katlı dikey sera kısmında ise 5 katlı raf sisteminde çilek, marul, maydanoz, roka, tere vb. bitkiler yetiştirilecek. Sera içinde kontrol edilmesi gereken koşullar, ileri bilgisayar teknolojileri ile takip edilecek. İlaçlama, sulama, gübreleme, ısıtma, iklimlendirme, led aydınlatma sistemleri ile bitkiye özel, yetişme dönemine uygun, istenilen değerler otomatik olarak belirlenecek ve seralarda yıl boyu  üretim yapılabilecek.